Sosyal Terbiye!

Emin bey ile hemen hemen yirmibeş yıla dayalı bir dostluğumuz var. Yıllardır sohbet ederiz, zamanın nasıl geçtiğini anlamayız. Emin bey sadece anlatımlarıyla değil, benimde sohbete katılım sağladığım bilgim ve birikimlerim açısından hep takdir etmiştir. Yüksek bilgi birikimi olan, deneyimli, donanımlı bir insanla saatlerce konuşabilmek beni hem bilgilendirir hem de gururlandırır.

Emin beyin davetlerinde gösterdiği nezaketten dolayı her zaman teşekkür ederim. “Aydan teşekkür edip durma, gerek yok biz dostuz” der. Ben de "bu bir alışkanlık, insan kim olursa olsun nezaketini, saygısını göstermelidir. Nezaketin, saygının uzak insanı, yakın insanı olmaz” demiştim.

Emin bey de senin “Sosyal terbiyen çok yüksek” demişti.

“Aaa ne güzel bir cümle” dedim. “Bu cümle hakkında hemen yazayım. Senden de bahsederim” deyince, Emin beyin hoşuna gitti.

Aldım kalemi elime ve önce “Sosyal Terbiye” ifadesini bilmeyen okuyucularıma açıklama yapmak istedim.

Sosyal terbiye çok kolay oluşmuyor!

Sosyal terbiye, bir toplumun kabul görmüş görgü kuralları ve davranış biçimleri bütünü olarak ifade ediliyor. Bu kurallar, insanların birbirleriyle uyum içinde yaşamasını, karşılıklı saygı ve nezaket çerçevesinde iletişim kurmasını sağlar. Sosyal terbiye, yazılı olmayan kurallar olsa da, bireyin sosyal ortamlardaki itibarını ve ilişkilerini doğrudan etkiler.

Benim olmazsa olmazım önce saygıdır! Başkalarına karşı yaş, cinsiyet, statü veya kültürel farklılık gözetmeksizin saygılı olmak, sosyal terbiyemin en temel unsurudur. Dinlemeyi bilmek, başkalarının fikirlerine değer vermek ve kişisel alanlarına saygı duymak çok önemlidir. Saygısızlık yapanlara da hiç tahammülüm yoktur. Anında biletini keserim! O kadar da netimdir...

“Nezaket ve Zarafet” kelimeleri canım rahmetli anneannemi aklıma getirdi. Nasıl bir terbiye, görgü ve zarafet içinde büyüdüm. Ev ve toplum kurallarını titizlikle, sabırla, sevgiyle aktarırdı. Ne kadar şanslı olduğumu şimdi daha iyi anlıyorum. Sürekli “Konuşurken "lütfen," "teşekkür ederim" ve "rica ederim" gibi ifadeleri kullanmamı söylerdi. Mutlaka selamlaş ve vedalaş… Biri giderken uzaklaşana kadar kapıyı açık tut. Ve nice küçük nezaket gösterilerini öğrenmem benim sosyal terbiyemi yükselten değerler olmuştur!

 Sosyal ilişkilerimin olumlu yönde güçlenmesiyle birlikte, başkalarının da duygularını ve düşüncelerini anlamaya çalıştım. Herkese karşı anlayışlı ve hoşgörülü oldum. Daima yapıcı bir dil kullandım ve insanları kırmaktan kaçındım. Kimsenin bilerek ve isteyerek kalbini kırmamaya özen gösteririm. Kalbimi kıranı da affetmem… İşte bu duruma Empati deniyor.

“Ben sana saygısızlık yapmıyorsam, sen de bana yapmayacaksın!”

Düzgün konuşma ve hitap, açık, anlaşılır ve nazik bir dille konuşmam için canım anneannem çok çaba sarf etti. Ses tonumu durumuma göre ayarlamam konusunu, yerine ve muhatabına uygun şekilde hitap etmeyi öğretmeye çalışsa da ben çok yüksek sesli coşkulu, heyecanlı konuşan bir çocuk/gençtim. Anneannem gibi sakin, düşük ses tonuyla konuşmayı bir türlü beceremedim. Çünkü evde babam bizi "yüksek sesle konuşacaksınız" diye öğütlerdi. Bunu belki özgüvenimiz yükselsin diye düşünürdü! Sesimin yüksekliği yüzünden rahmetli teyzem bana “yavaş konuş yavaş, tepesi delik” derdi! Sesim her yerden duyulduğu için gizli saklı da konuşamaz, yakalanırdım... Belki de babam gizli saklı konuşurken bizi duysun diye yüksek sesli konuşmamızı istiyordu.

Yaşım ilerledikçe ses ve nefes kontrolü ile yüksek ses durumumu düzeltsem de konuşma heyecanım ve coşkumdan bir şey kaybetmedim.

Mesele sadece konuşmak değil. Beden dilimiz de sosyal terbiyenin önemli bir parçasıdır. Oturma, yürüme şekli, el kol hareketleri ve göz teması gibi davranışlar, karşı tarafa verdiğimiz mesajları şekillendirir. Birisi ile konuşurken veya birisini dinlerken mutlaka göz teması kurarım. Topluluklarda konuşmacıya yakın oturur, dikkatle bakıp, dinlerim.

Sosyal terbiyenin ilk öğrenildiği yer ailedir ve sosyal terbiyenin temelini oluşturur. İş hayatında sosyal terbiye, başarıyı doğrudan etkiler. Zamanında toplantıya katılmak, iş arkadaşlarına saygılı davranmak, eleştirileri yapıcı bir dille iletmek ve profesyonel bir dil kullanmak bu ortamlarda kritik öneme sahiptir. E-posta yazışmalarında ve telefon görüşmelerinde kibar ve resmi bir üslup benimsemek önemlidir. İş hayatımda sosyal terbiyemin bana çok faydası oldu!

İnternet çağında sosyal terbiyenin, "netiket" (internet nezaketi) olarak adlandırıldığını biliyor muydunuz?

Özellikle çevrimiçi tartışmalarda hakaret ve küfürden kaçınmak, başkalarının mahremiyetine saygı duymak ve spam içeriklerden uzak durmak gerekir. Özellikle sağlıklı iletişim için yüzyüze veya telefonla görüşmeyi tercih edin. Sosyal medya messenger iletişimi yanlış anlaşılmalara neden olabiliyor. Sosyal medyada başkalarını etiketlerken veya fotoğraf paylaşırken nezaket gereği izin almayı unutmayın!

Gelelim toplu taşıma ve kamu alanlarına! Bu alanlarda başkalarının konforunu ve güvenliğini düşünmek zorundayız… Yaşlılara, hamilelere veya engellilere yer vermek, yüksek sesle telefonla konuşmamalıyız. Çocuklarımıza, gençlerimize toplum kurallarına uyma terbiyesini sokağa çıkmadan, evimizde vereceğiz. Toplu taşıma, restoran, sinema gibi ortak kullanım alanlarında başkalarını rahatsız etmeden hareket etmeli, kişisel eşyalarımızı düzenli tutmalıyız. Çevreyi temiz tutmak, kullandığımız alanları kirletmemek, başkalarının da kullandığı ortak alanlarda toplumsal düzeni sağlamak diğer insanlara da saygı duymaktır.

Gördüğünüz gibi, sosyal terbiye her ortamda farklı şekillerde karşımıza çıkıyor ve toplumsal düzen ile uyum için vazgeçilmez bir rol oynuyor.

Sosyal terbiye, sadece başkalarına karşı sergilediğimiz bir davranış biçimi değil, aynı zamanda kendimize duyduğumuz saygının da yansımasıdır. Bu kuralları içselleştirmek, daha uyumlu ve huzurlu bir toplumun oluşmasını istiyorsak, toplumsal uyumun ve birlikteliğin anahtarı olan “SOSYAL TERBİYE” kurallarına uyum sağlayarak başarabiliriz!

Sosyal terbiye, sadece bireysel bir nezaket ve görgü meselesi değildir. Aslında, bir toplumun sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi, bireylerin huzur içinde bir arada yaşayabilmesi ve karşılıklı güvenin tesis edilebilmesi için hayati öneme sahiptir. Sosyal terbiyeli davranışlar, birer "toplumsal yapıştırıcı" işlevi görerek ilişkileri güçlendirir ve çatışmaları azaltır.

Toplumun davranış ve iletişim kalitesini yükseltmek istiyorsak, bireyler olarak bu temel unsurları ve değerleri korumak ve yaşatmakla işe başlayabiliriz. Daha huzurlu, saygılı ve güçlü bir toplum inşa etmek bizim elimizde…

Yeter ki terbiyesizlik etmeyelim!