Osmanlı’nın 700 yıllık sırrını saklayan mahalle

Bursa’nın Keles ilçesinde bulunan Gelemiç Mahallesi, Osmanlı döneminden kalan tarihi mimarisiyle dikkat çekiyor. 7 asırlık geçmişe sahip olan mahallede, kerpiç evler, geleneksel taş döşemeli sokaklar ve özgün Osmanlı dokusu korunuyor. Kültürel miras niteliğindeki bu mahalle, tarihi yapılarıyla ziyaretçilerine adeta bir zaman yolculuğu sunuyor.

Kent merkezinden 72 kilometre uzaklıkta, Çandır Deresi'nin oluşturduğu vadinin yamacındaki kırsal mahalle, doğal güzellikleri ve bozulmamış sivil mimarlık örneği yapılarıyla görenlerin ilgisini çekiyor.

Osmanlı döneminde inşa edilen, günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş çoğunluğu iki katlı, bazılarının altından sokak geçen kerpiç evler, samanlıklar ve geleneksel taş döşemeli sokaklarıyla nadir bir yerleşim dokusuna sahip Gelemiç, bu özellikleriyle kültürel bir miras değeri taşıyor.

Eğimli araziye konumlanmasından dolayı dağ ve orman manzarasına hakim evler, yazın serin kışın sıcak tutması ve doğal yapısı sayesinde içeride sağladığı temiz hava akışıyla rahat uyku sağlayıp, vücuda zindelik katıyor.

Gelenek ve göreneklerini de geçmişten günümüze muhafaza eden kırsal mahallede, fırınlarda ekmek yapan, taş değirmende mısır çeken kadınlar, çitlembik (menengiç) yağı çıkaran gençler, tarla ve bahçe işinin yanı sıra hayvan bakanlar ile okula giden çocuklar günlük yaşamı oluşturuyor.

"Binalar yazın serin, kışın sıcak"

Gelemiç Muhtarı Abdülkadir Kaya, mahallenin 7 asırlık geçmişe sahip olduğunu söyledi.

Mahalle nüfusunun 398 olduğunu, bunun 220'sini gençlerin oluşturduğunu belirten Kaya, "Genç nüfusun köyde kalmasının sebebi, civar köylerdeki işleyişi sağlamaları. Gençler, ormanda çalışıyor, budama yapıyor ve işlerini kendileri üretiyor. Orman ürünleri, kiraz, ceviz bunlarla ilgilenirken zaten yıl bitiyor. Yazın burada, kışın şehir merkezinde çalışanlar var. Nüfus, yaz aylarında 600-700 oluyor" diye konuştu.

Çocuklarının eğitimi nedeniyle göç edenlerin de olduğunu, mahalledeki ilkokulda kadrolu bir öğretmenin 12 öğrenciye eğitim verdiğini aktaran Kaya, "Köylerde kapanmayan birkaç okuldan biriyiz. Çoğu köyde öğrenci bulunmadığı için okullar kapanıyor. Bizimki açık onun için seviniyoruz" dedi.

Gelemiç'in simgesi haline gelen kerpiç yapıların yıllardır ayakta durduğunu ve dayanıklı olduğunu anlatan Kaya, şöyle konuştu:

"Eski ustalar, toprakla samanı karıştırıp, mayalayıp kalıba dökmüş, bekletip kuruttuktan sonra oluşan kerpiçlerle bina yapmış. Bu binaların yazın serin, kışın sıcak olması, ahşap olması, sağlık yönünden çok iyi. Şu an bunları yapan, bunlarla ilgilenen ustalar yok. Halen bu evlerde yaşam var. Çocukluğumu burada geçirdim, kerpiç evde büyüdüm. Ben, 2008'de Bursa'dan geldim ve betonarme ev yaptım. Akşama kadar çalışıp dinlenmek için eve gittiğimde ahşap kerpiç evde kaldığımda sabahları daha dinç kalkıyordum, betonarmede böyle bir şey yok."

Kaya, özellikle hafta sonları şehir dışından kalabalık grupların Gelemiç'i gezmeye, fotoğraflamaya geldiğini dile getirerek, mahalle sınırları içindeki Gavurini Mağarası ve Kocasu Nehri'nin doğa sporu meraklılarının ve fotoğrafçıların ilgisini çektiğini sözlerine ekledi.

"Oyun bilmeyen delikanlıya kız vermezler"

Mahallenin yaşlılarından 82 yaşındaki Ümmet Doğan da doğduğundan beri Gelemiç'te yaşadığını, bağ, bahçe, tarla işleriyle geçindiklerini anlattı.

Önceki yıllarda mahallede yoğunlukla üzüm yetiştirildiğini belirten Doğan, "Üzümü meşhurdu, 'şıralık' diye geçerdi. Kamyonla İnegöl'e götürüp satardık. Daha eskiden kozacılık, ipekböceği yapıyorduk. Şimdi kiraza döndü." ifadesini kullandı.

Doğan, 2003'te kerpiç evinde yangın çıktığını ifade ederek, "O zamana kadar kerpiç evde yaşıyorduk. Bacadan çıkmış yangın, haberimiz yok. Ev yandı, bir ceketimizle kaldık ortada. Daha sonra beton ev yaptık. Kerpiç evde yaşamak çok güzel, uykusu olsun, yaşaması olsun çok iyiydi. Beton binada öyle olmuyor" dedi.

Gelemiç'in düğünlerini de anlatan Doğan, şöyle devam etti:

"Oyun bilmeyen delikanlıya kız vermezler burada. O köy odasına gitmeden, orada eğitim görmeden olmaz. O zamanlar kahve yok. Mecbursun odaya gireceksin. Köyün düğünleri 4-5 gün sürerdi. Çalıgıcılar geldi mi 5-10 düğün yapıp giderlerdi. Keles yöresinde bizim köyün oyunu gibi bir tane daha çıkmaz. Çıkacak varsa çıksın karşıma. Ben konuşurum, o zaman çıkamaz. Küçük oyun, büyük oyun çeşitleri vardı. Davul, çift zurna, darbuka, kaşıklarla, zillerle oynanırdı. Kadınlar da kendi arasında bakır havası oynar. Şu anda da aynı böyle oynamaya devam ederler."

"Rutubet yok, hava alıyor"

Mahalle sakinlerinden 50 yaşındaki Necla Sevimli de Gelemiç'te yaşadığı için mutlu olduğunu söyledi.

Mahallede komşuluğa da önem verildiğini belirten Sevimli, "Mutluyuz köyde yaşamaktan. Komşularımız, iyidir. Birbirimize gelir gideriz. Toplanırız, beraber ekmek yaparız, yeriz, içeriz. Akşam oturmalarımız olur. Ben kerpiç evde büyüdüm. Kerpiç evlerde dururken beton evler daha iyi, temizliği rahat diye düşünüyorduk ama sağlık yönünden kerpiç evler daha iyi. Rutubet yok, hava alıyor." ifadesini kullandı.

Gelemiç'te doğup büyüyen 25 yaşındaki Yunus Kekik de şehirden uzak kırsalda yaşamı tercih ettiğini anlattı.

Buradaki çoğu gencin, şehir hayatını, trafiği, kalabalığı gördükten sonra mahallesine daha çok bağlandığını dile getirerek, şunları kaydetti:

"Çünkü sakin, kafasına göre bir hayat sürdürebiliyor, kendi işini yapma şansı var. O yüzden bizim köyde göç, biraz daha azdır. Burada tarla ve bahçe işlerinin yanı sıra eylül-ekim aylarında dağlardan çitlembik topluyoruz. Çitlembiklerin mavisi, kırmızısı olur. Kırmızısı kurudur, içi boştur. Mavisini ayırıyoruz. Serip birkaç ay kuruttuktan sonra makinede kırıp kavurup baskıyla yağını çıkarıyoruz. Mayhoş bir tadı var. Hem yiyoruz hem merhem gibi kullanıyoruz. Vücuda iyi geliyor." Sözcü